Door Elbrig de Groot
Het Leuvekwartier, ook wel de Kadebuurt genoemd, is gebouwd rond 1980 naar een ontwerp van bureau Apon/Van den Berg/Ter Braak/Tromp. Op 26 april 1978 werd de eerste paal geslagen van het appartementencomplex met 382 woningen. De bouw verliep in drie fasen: de appartementen op de noordpier (Wijnkade) zijn eind 1979 en begin 1980 opgeleverd, die op de middenpier (Jufferkade) en aan de Glashaven-noord eind 1980 en die op de zuidpier (Scheepmakerskade) en aan de Glashaven-zuid eind 1981.
Geschiedenis
Tot het bombardement op 14 mei 1940 toonde de buurt tussen Blaak en Boompjes een levendig en gevarieerd stadsgezicht. Daarvan is niets overgebleven. Toen het puin was geruimd werden alsnog resterende gebouwen afgebroken. Een van de oudste delen van Rotterdam kent vrijwel geen enkele verwijzing meer naar de geschiedenis. Met uitzondering van de Regentessebrug uit 1898. Tijdens het feestelijk 25 jarig jublileum van het Leuvekwartier, bleek een tentoonstelling van historische foto’s grote interesse bij de bewoners op te roepen. Op deze plaats willen we een groeiende verzameling foto’s presenteren en naar aanleiding daarvan de geschiedenis van onze buurt beschrijven.
Na-oorlogse periode
Hoe het gebied er in de jaren 40, 50 en 60 uitzag laten we zien aan de hand van foto’s van o.a. de befaamde fotografen Cas Oorthuys, Kees Molkenboer en Steef Zoetmulder. Met dank aan het Fotomuseum, dat de archieven van deze en vele andere fotografen beheert. Museale afdrukken van deze bijzondere foto’s zijn te koop bij het Nederlands Fotomuseum (www.nederlandsfotomuseum.nl).
Leuvehaven , Rotterdam, Cas Oorthuys, ca. 1960
Cas Oorthuys (1908-1975) fotografeerde vanaf verschillende hoge gebouwen de Leuvehaven en omgeving. Deze opname maakte hij vanaf de kantoorflat op de hoek Schilderstraat/Schiedamsedijk.
Van links naar rechts zien we de bebouwing van Wolfshoek (nu Hogeschool Rotterdam), Wijnhaven met Regentessebrug (1898), Wijnkade, Bierhaven, Jufferkade, Rederijhaven, Scheepmakerskade, Scheepmakershaven en Boompjes met de bijbank van de Nederlandse Bank. In de verte zijn de markante contouren van het Witte Huis en De Hef te zien. Onze buurt was het domein van de binnenvaart. De Glashaven kende als enige gebouw het karakteristieke pand van Van Oel, dat eind vorige eeuw afgebroken werd en vervangen is door een appartementsgebouw.
Leuvehaven, Rotterdam, Cas Oorthuys, ca. 1960
Een meer gedetailleerde foto door Cas Oorthuys vanaf hetzelfde punt. Rond de pieren lagen de binnenvaartschepen rijen dik. De schippersbeurs was op loopafstand naast de Korenbeurs. Het enige vertrouwde beeld biedt de Regentessebrug over de Wijnhaven. De Wijnkade, rechts op de foto was, net als de overige pieren bebouwd met loodsen. Het Wijnaveneiland was voor het grootste gedeelte bedrijventerrein. Er werd niet gewoond in het nieuwe centrum van de stad. Er waren zelfs vergevorderde plannen voor hoogbouw op de pieren, waar het World Trade Center gehuisvest zou worden. Door veranderde politieke inzichten is in de jaren zeventig gekozen voor woningbouw op deze plek. Het Leuvekwartier is een van de eerste woonprojecten in de binnenstad.
Wijnhaven , Rotterdam. Kees Molkenboer, 1948
De wederopbouw van Rotterdam is uitvoerig door Kees Molkenboer (1907-1987) vastgelegd. In 1948 maakte de Rotterdamse fotograaf deze foto van een schaatser op de Wijnhaven. De havens op het Wijnhaveneiland zijn na de oorlog opnieuw aangelegd. In die periode had de waterstand nog niet het huidige peil. De eerste nieuwbouw in het gebombardeerde centrum was traditioneel, in de trant van de Delftse School. Middelburg is bijvoorbeeld in deze stijl herbouwd. Rotterdam besloot voor het Nieuwe Bouwen te kiezen, dat gekenmerkt wordt door licht, lucht, ruimte en het gebruik van moderne bouwmaterialen . In het Interbellum (1920-1940) had Rotterdam al de ambitie een moderne metropool te worden. Enkele voorbeelden van de nieuwe vormgeving zijn de Van Nellefabriek en de villa’s tegenover Museum Boijmans van Beuningen, met eigentijdse inrichting. Het stratenplan in het centrum is volledig veranderd om ruim baan te maken voor de nieuwe stad . Vandaar, dat heel weinig meer herinnert aan het gebied zoals het was. Het Wijnhaveneiland bleef lange tijd buiten de aandacht van de stedebouwers. Bestaande bebouwing, zoals de eerste pakhuizen in de stijl van de Delftse School maakten eenvoudig plaats voor een kantoorgebouw voor Logica, dat inmiddels al weer verlaten is door het bedrijf.
Leuvehaven, Rotterdam. Kees Molkenboer, 1949
Een opname uit 1949 van graafwerkzaamheden voor vermoedelijk de Rederijhaven . Links op de foto is de Leuvehaven te zien. Op de achtergrond zijn de banken aan de Blaak in aanbouw. Als enig baken uit het verleden zijn de lantaarns van de Regentessebrug te onderscheiden, de verbinding tussen Posthoornstraat en Glashaven. Het oorlogsgeweld heeft de brug , gebouwd in 1898 naar een ontwerp van architect D.B. Logemann, doorstaan. De brug , die vernoemd is naar Koningin-regentes Emma, wordt ook wel 4 leeuwenbrug genoemd naar de vier bronzen leeuwen. Maar de brug met die naam ligt bij de Oude Haven. De ornamenten zijn van Simon Miedema. Helemaal rechts nog een glimp van de hierboven beschreven pakhuizen.
Leuvehaven, Rotterdam. Kees Molkenboer, 1948
Een andere invalshoek op het Leuvekwartier, vanaf de kades van de Schiedamsedijk , waar nu het Havenmuseum te vinden is. Opnieuw zijn rechts de eerder genoemde pakhuizen te zien. Tegenover deze panden stond een gebouw , eveneens in de stijl van de Delftse School, dat Molkenboer ook heeft gefotografeerd. Hij schrijft in zijn notitie bij de contactafdruk, dat dit het eerste pand was dat gereed was (1947 ). Op deze plaats staat nu de Waterstadtoren. Ook verdwenen is het spoorwegviaduct. De beide banken, hier in aanbouw , markeren nog steeds de entrée van het Wijnhaveneiland vanaf de Blaak.
Het oorlogsmonument ‘De verwoeste stad’ van Ossip Zadkine, voor de plaatsing, Kees Molkenboer, 1953
Plein 1940 is in 2007 na herplaatsing van het monument opgeknapt. Lange tijd lag het plein er verwaarloosd bij en vormde het een nogal troosteloze route naar het Wijnhaveneiland. Links op de foto is de oude Bijenkorf te zien van architect Dudok. Het moderne warenhuis , gebouwd rond 1930, was gehavend uit de oorlog gekomen. Verderop aan de Coolsingel zou de nieuwe Bijenkorf van Breuer geopend worden en viel het oude pand in 1959 ten offer aan de sloophamer. Het was de bedoeling een venster op de rivier te scheppen, maar inmiddels is het zicht op het water vanuit de stad weggenomen door het Maritiem Museum en diverse hoogbouw aan de oevers van de Maas. Naast de (oude) Bijenkorf is het bankgebouw aan de Coolsingel te zien, dat nu na vele fusies de naam ABN-AMRO draagt. Vervolgens herkennen we het HBU gebouw(ca. 1930) en het Schielandhuis (1665), in de steigers. Daartegenover staat op deze foto het fraaie Gerzongebouw, lange tijd een bekend modehuis. Het pand werd in de jaren 80 afgebroken. De Blaak kreeg er op die plaats nog twee bankgebouwen bij.
Onthulling van het oorlogsmonument ‘De verwoeste stad’van Ossip Zadkine, Kees Molkenboer, 1953
Een prachtig overzicht van Plein 1940 tijdens de onthulling van ‘Jan Gat’, zoals ‘De verwoeste stad’ in de volksmond werd genoemd, met op de achtergrond de pieren in vol bedrijf. Links Wolfshoek.
Er wordt gezegd, dat Zadkine tijdens een treinreis door het verwoeste Rotterdam op het idee kwam van het beeld. Hij maakte enige studies, die o.a. in Museum Boymans tentoongesteld zijn. De directeur van de Bijenkorf had daarvan een aangekocht en gaf de opdracht tot uitvoering in groot formaat, die hij namens het warenhuis aan de stad schonk.
De reacties op het beeld waren verdeeld, maar uiteindelijk hebben de Rotterdammers ‘Jan Gat’ in hun hart gesloten.
Zonnebaden op Plein 1940, Steef Zoetmulder, 1956
Een zonnige impressie van Rotterdam tijdens de wederopbouwjaren.